Uitslagen: onderzoek bacteriën op toetsenbord
Toetsenborden kunnen gecontamineerd worden met vuil, zoals etensresten of huidschilfers, maar ook micro-organismen die de gebruikers op de handen meedragen kunnen op toetsenborden terecht komen. Er wordt vaak geroepen dat toetsenborden enorm vies zijn en grote risico’s met zich meebrengen ten aanzien van de overdracht van micro-organismen die infecties kunnen veroorzaken. Maar hoe groot is dat risico nu daadwerkelijk?
Fusernet heeft jarenlange ervaring met de reiniging van ICT werkplekken. Deze werkplekken zijn visueel vaak zeer verontreinigd. Regelmatige hygiënemetingen met ATP meters hebben ook aangetoond dat er verontreiniging is op de toetsenborden. Echter ondanks dat monitoren met ATP (adenosine trifosfaat metingen) een goede indicatie geeft over de algemene reinheid, zegt het niets over het aantal en soort micro-organismen op een oppervlak.
Medewerkers en studenten van Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL) hebben in opdracht van Fusernet onderzocht of potentieel ziekmakende bacteriën in significante aantallen achterblijven op toetsenborden.
De microbiële load, uitgedrukt in kolonievormende eenheden (colony forming units, CFU), op toetsenborden werd bepaald middels het nemen van swab samples van een gedeelte van het toetsenbord (zie figuur 1, ~50cm2). Er werden toetsenborden geanalyseerd in een kantoortuin (gedeelde toetsenborden), laboratoriumomgeving, callcentra (gedeelde toetsenborden), laptops (één gebruiker) en ziekenhuis (touchscreens patiëntenkamers). De swab samples werden in het laboratorium onderzocht op verschillende voedingsbodems waarna aantal en soort bacteriën bepaald kon worden (figuur 2).
De resultaten (in figuur 3) hebben uitgewezen dat de bacteriële load op toetsenborden gemiddeld genomen ligt op omstreeks enkele honderden tot duizenden CFU/50cm2. Echter is de spreiding in resultaten groot. De microbiële load op een toetsenbord is erg afhankelijk van het moment waarop dit geanalyseerd wordt. Eén van de belangrijkste factoren lijkt te zijn of het toetsenbord nog recent gebruikt is.
De bacteriële load op touchscreens in ziekenhuiskamers lag gemiddeld genomen op enkele tientallen bacteriën per 50cm2, wat duidelijk lager is dan in de kantoor of laboratorium omgeving. Dit kan mogelijk verklaard worden door de frequentie van schoonmaak binnen ziekenhuizen. Opvallend was dat in de callcentra de toetsenborden visueel gezien beduidend viezer waren dan in de andere omgevingen. Er werden duidelijk etensresten en ander vuil aangetroffen. Bacterieel gezien lijkt er nauwelijks verschil te zijn tussen de verschillende omgevingen. In de callcentra werd namelijk gemiddeld rond een honderdtal bacteriën per 50cm2 aangetroffen.
Type bacteriën
Verdere specificering van het type bacteriën liet zien dat in alle omgevingen met name Staphylococcus aureus (S. aureus), coagulase negatieve staphylococcen en Bacillus terug te vinden zijn. In de callcentra werd ook Pseudomonas aeruginosa (P. aeruginosa) aangetroffen (zie figuur 4). Dit is niet verrassend gezien het feit dat deze bacteriën veel voorkomen op de huid en in de omgeving van mensen. De mens is veelal de grootste drager van deze micro-organismen.
Als we de gevonden resultaten nu vergelijken met andere onderzoeken die CHILL heeft uitgevoerd, dan zien we dat aantal en soort bacteriën op toetsenborden niet wezenlijk verschilt van andere oppervlakken, zoals deurklinken, trapleuningen, tafels, stoelen en vloeren, in diverse omgevingen, zoals een kantoor, fabriek, verpleeghuis en kinderdagverblijf.
De vraag is hoe gevaarlijk zijn deze bacteriën in deze aantallen op toetsenborden?
Niet alle besmettingen veroorzaken een infectie. Het risico op infecties is afhankelijk van het soort bacterie, de vorm van overdracht en de ontvankelijkheid van de persoon. Staphylococcen en Bacillus bacteriën worden voor het overgrote deel geclassificeerd als weinig of matig schadelijk. Dit betekent dat het risico op het veroorzaken van een infectie klein is.
S. aureus is daarentegen een bacterie die potentieel gevaarlijk kan zijn. Een S. aureus-infectie leidt over het algemeen tot pusproducerende huidontstekingen, zoals ontstoken wondjes, krentenbaard of mogelijk abcessen. Heel zelden kan een S. aureus infectie zich uitbreiden tot een bacteriëmie met aanzienlijke sterfte tot gevolg. Daarnaast is van S. aureus ook bekend dat deze bacterie goed kan overleven in de omgeving. Sommige S. aureus bacteriën zijn in staat om toxinen (gifstoffen) te produceren die voor sommige mensen ook ziekteverwekkend zijn.
P. aeruginosa is een bacterie die potentieel ziekteverwekkend is maar zelden infecties veroorzaakt in gezonde individuen. Pseudomonas kan lichte huidinfecties of in zeldzame gevallen ernstige, levensbedreigende ziekte veroorzaken.
De minimale infectieuze dosis (MID) van de meeste micro-organismen ligt boven de honderdtallen. Voor pseudomonas soorten is de MID zelfs nog hoger, rondom een miljoen.
En dan hebben we ook nog de manier van overdracht. Deze zal vanuit een toetsenbord naar een persoon normaliter altijd via de handen plaatsvinden. Besmetting via de huid (zonder wondjes) wordt als weinig risicovol gezien. Vreemde micro-organismen overleven maar beperkt op een gezonde huid, die een karakteristieke eigen bacterieflora heeft waarin ‘indringers’ de concurrentiestrijd verliezen. Ook is het menselijke transpiratievocht bacteriedodend. De huid is wel kwetsbaar wanneer deze beschadigd is, bijvoorbeeld door verbranding of door verwonding door scherpe voorwerpen. Via de beschadigde huid kunnen gemakkelijker infecties optreden.
En uiteindelijk is de voornaamste risicofactor voor het ontstaan van een infectie de algemene gezondheidstoestand van de persoon en zijn weerstand tegen infecties. Komen bepaalde bacteriën terecht bij een gezonde mens dan zullen zij nooit een infectie veroorzaken, terwijl een persoon met een verminderde immunologische weerstand (door bepaalde ziekten, wonden of het slikken van immuunsuppressiva zoals bijvoorbeeld bij reuma) makkelijker geïnfecteerd kan worden.
Dus, ja, er zijn wel risico’s van de gevonden bacteriën, maar dan vooral voor mensen met wondjes en/of een verminderde weerstand. Voornamelijk in zorg gerelateerde omgevingen kan het dan ook zinvol zijn om deze risico’s verder te minimaliseren. Dit kan gedaan worden door een goede schoonmaak of mogelijk door antibacteriële coatings. Echter om een toegevoegde waarde te bereiken met antibacteriële coatings moeten deze significant de bacteriële load weten te reduceren in real life omgevingen (ondanks de natuurlijke grote variatie in bacteriële load op oppervlakken). Tot dusverre zijn er nog weinig geregistreerde producten voorhanden die deze potentie hebben. En men moet zich ook afvragen of deze producten een toegevoegde waarde hebben op toetsenborden gezien de gevonden microbiële load. Daarnaast zijn coatings niet in staat om de zichtbare vervuilingen met etensresten e.d. te voorkomen. Een goede en regelmatige schoonmaak is echter in staat om het toetsenbord algeheel, inclusief microbieel, schoon te maken!